Αρχαία Ολυμπία

Στον κάλλιστο τόπο της Ολυμπίας, εκεί που με ηρεμία σμίγουν ο Αλφειός και ο Κλαδέος ποταμός, η μήτρα της ιστορίας γέννησε τα πανανθρώπινα ιδανικά της ειρήνης, της ευγενούς άμιλλας. Εδώ που οι αθλητές αγωνίζονταν για έπαθλο ένα στεφάνι αγριελιάς και οι πόλεις – κράτη πραγματοποιούσαν εκεχειρία πολέμου, από το 776 π.χ. αναδύθηκε ο κόσμος « … του ωραίου, του μεγάλου, του αληθινού.».
Η Ολυμπία αποτελεί σταθμό και αφετηρία για όλη την ανθρωπότητα στο διάβα των αιώνων. Σήμερα δε που η πείνα των λαών θεριεύει και οι εξοπλισμοί των κρατών μεγαλώνουν, το πνεύμα του Ολυμπισμού μπορεί και πάλι να αποτελέσει τον θεμέλιο λίθο για μια κοινωνία ανθρώπινη.
Είναι μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους με τρεχούμενα νερά, άφθονη βλάστηση και βέβαια εκεί κατά την μυθολογία μας ο Δίας νίκησε στον μεταξύ τους πόλεμο τον πατέρα του Κρόνο για την κυριαρχία τους στον επίγειο κόσμο όπου και κατάφερε να τον νικήσει πάνω από τον λόφο.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες τελούνταν όπως και σήμερα κάθε 4 χρόνια με έπαθλο ένα στεφάνι από αγριελιά που ονομαζόταν κότινος. Οι αγώνες διεξάγονταν μετά το θερινό ηλιοστάσιο δηλαδή τους μήνες Ιούλιο – Αύγουστο, στην πρώτη πανσέληνο. Στην αρχή γινόντουσαν εντός μίας ημέρας γιατί ήταν μόνο 6 αθλήματα αργότερα όταν τα αθλήματα έφτασαν 18 οι ημέρες διεξαγωγής αυξήθηκαν. Οι αγώνες ήταν γυμνικοί, ιππικοί και αργότερα και οι μουσικοί. Η αναγγελία των αγώνων από πόλη σε πόλη γινόταν από τους σπονδοφόρους που κρατούσαν κλαδιά ελιάς και μετέφεραν το μήνυμα της ιερής εκεχειρίας η οποία διαρκούσε για 3 μήνες και απαγόρευε κάθε είδους εχθροπραξία και εκτέλεση θανατικής ποινής.

Όλοι οι ελεύθεροι Έλληνες άρρενες πολίτες είχαν δικαίωμα να συμμετέχουν στους αγώνες, όμως δεν έπρεπε να είχαν διαπράξει ιεροσυλία ή φόνο. Οι δούλοι και οι βάρβαροι δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής, γι’ αυτό αργότερα οι Ρωμαίοι προσπάθησαν να αποδείξουν την ελληνική τους καταγωγή προκειμένου να λάβουν μέρος. Για τις γυναίκες οι κανόνες ήταν πολύ αυστηροί, δικαίωμα συμμετοχής είχαν μόνοι οι ιδιοκτήτριες των ίππων στους ιππικούς αγώνες για τις υπόλοιπες ο νόμος ήταν τόσο αυστηρός που αν τον παραβίαζαν η τιμωρία ήταν ο θάνατος, τις κατακρήμνιζαν από το όρος Τυπαίο .

Η μοναδική γυναίκα που παραβίασε τον νόμο και δεν τιμωρήθηκε ήταν η Καλλιπάτειρα, κόρη του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου, σύζυγος Ολυμπιονίκη και μητέρα του Ολυμπιονίκη Πεισίρροδου. Η Καλλιπάτειρα θέλησε να παρακολουθήσει τους αγώνες του γιού της και μεταμφιέστηκε σε γυμναστή ώστε να το καταφέρει όμως ο ενθουσιασμός της μάνας για το παιδί της την πρόδωσε, τελικά λόγο της καταγωγής της, η θανατική ποινή δεν της επιβλήθηκε από τους κριτές. Οι θεατές που παρακολουθούσαν τους αγώνες ήταν πολλοί και από όλη την Ελλάδα. Οι αθλητές έπρεπε για ένα μήνα να προπονούνται στην Ηλεία υπό την εποπτεία των τοπικών κριτών. Για την τήρηση των κανονισμών, την οργάνωση, την διεξαγωγή των αθλημάτων και τις απονομές των βραβείων υπεύθυνοι ήταν οι Ελλανοδίκες, θεσμός που αρχικά ήταν κληρονομικός και ισόβιος, αργότερα γινόταν με κλήρο ανάμεσα στους κατοίκους της Ηλείας.

Το 393 μ.Χ. με διαταγή του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδόσιου οι αγώνες σταμάτησαν και ξεχάστηκαν. Το 1829 μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους άρχισαν ανασκαφές από τους Γάλλους αρχαιολόγους που όμως σταμάτησαν όταν αυτοί μετέφεραν τα ευρήματα στο μουσείο του Λούβρου. Το 1875 οι ανασκαφές στην περιοχή ξανάρχισαν φέρνοντας στο φως σημαντικά ευρήματα.
Το 1894 ο Γάλλος βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν ο οποίος ήταν γενικός γραμματέας των αθλητικών σωματείων της Γαλλίας και στα πιστεύω του ήταν ότι η νεολαία σε όλο τον κόσμο πρέπει να αθλείται και όχι να παίρνει μέρος σε πολέμους. Τις ιδέες του αυτές τις ανακοίνωσε σε συνέδριο που έγινε στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης και την τελευταία μέρα του συνεδρίου πάρθηκε η απόφαση για την ανάγκη αναβίωσης των Ολυμπιακών αγώνων. Το 1896 στην Αθήνα διοργανώνονται οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες με πρόεδρο της ΔΟΕ τον Δημήτρη Βικέλα και γραμματέα τον Πιερ ντε Κουμπερτέν. Ο αριθμός των αθλητών που πήραν μέρος στους αγώνες δεν ξεπερνούσαν τους 250 όμως για την εποχή θεωρήθηκε η μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση και μάλιστα με μεγάλη απήχηση στον κόσμο.

Σήμερα η κατάσταση έχει κάπως βελτιωθεί η φλόγα ανάβει στην αρχαία Ολυμπία κάθε φορά πριν την έναρξη των αγώνων χειμερινών ή θερινών και μεταφέρει το μήνυμα της Ολυμπιακής εκεχειρίας σε όλο τον κόσμο. Στους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας το 2004 το άθλημα της σφαιροβολίας έγινε στον αρχαιολογικό χώρο με μεγάλη συγκίνηση από θεατές και αθλητές καθώς το αρχαίο στάδιο άνοιξε τις πύλες του μετά από αιώνες για να φιλοξενήσει σύγχρονους αγώνες. Το μουσείο των σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων βρίσκεται στην αρχαία Ολυμπία είναι το μοναδικό στον κόσμο και φιλοξενεί ενθύμια από τους σύγχρονους αγώνες.

Στη δυτική Πελοπόννησο, στην πανέμορφη κοιλάδα του ποταμού Αλφειού, άνθισε το πιο δοξασμένο ιερό της αρχαίας Ελλάδας, που ήταν αφιερωμένο στον πατέρα των θεών, τον Δία. Απλώνεται στους νοτιοδυτικούς πρόποδες του κατάφυτου Κρονίου λόφου, μεταξύ των ποταμών Αλφειού και Κλαδέου, που ενώνονται σε αυτή την περιοχή. Παρά την απομονωμένη θέση της κοντά στη δυτική ακτή της Πελοποννήσου, η Ολυμπία καθιερώθηκε στο πανελλήνιο ως το σημαντικότερο θρησκευτικό και αθλητικό κέντρο. Εδώ γεννήθηκαν οι σπουδαιότεροι αγώνες της αρχαίας Ελλάδας, οι Ολυμπιακοί, που γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμήν του Δία, ένας θεσμός με πανελλήνια ακτινοβολία και λάμψη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η απαρχή της λατρείας και των μυθικών αναμετρήσεων που έλαβαν χώρα στην Ολυμπία χάνεται στα βάθη των αιώνων. Οι τοπικοί μύθοι σχετικά με τον ισχυρό βασιλιά της περιοχής, τον ξακουστό Πέλοπα, και τον ποτάμιο θεό Αλφειό, φανερώνουν τους ισχυρούς δεσμούς του ιερού τόσο με την Ανατολή όσο και με τη Δύση.

Γύρω στο 10ο-9ο αι. π.Χ. άρχισε να διαμορφώνεται η Άλτις, το ιερό άλσος που ήταν κατάφυτο με αγριελιές, πεύκα, πλατάνια, λεύκες και δρυς. Τότε καθιερώθηκε η λατρεία του Δία, και η Ολυμπία από τόπος κατοίκησης έγινε τόπος λατρείας. Για αρκετό καιρό μέσα στο ιερό δεν υπήρχαν οικοδομήματα, παρά μόνο η Άλτις, που προστατευόταν από περίβολο, μέσα στον οποίο υπήρχαν βωμοί για τις θυσίες στους θεούς και ο τύμβος του Πελοπίου. Τα πολυάριθμα αναθήματα, κυρίως ειδώλια, χάλκινοι λέβητες και τρίποδες τοποθετούνταν στην ύπαιθρο, πάνω σε κλαδιά δένδρων και σε βωμούς. Στην Γεωμετρική εποχή χρονολογούνται και τα πρώτα ειδώλια που απεικονίζουν τον Δία, τον κύριο του ιερού. Το 776 π.Χ. αναδιοργανώθηκαν προς τιμήν του οι αγώνες, από τον Ίφιτο, βασιλιά της Ήλιδας, από τον Κλεοσθένη της Πίσας και τον Λυκούργο της Σπάρτης, οι οποίοι θέσπισαν και την ιερή εκεχειρία. Τα Ολύμπια τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια και σύντομα απέκτησαν πανελλήνιο χαρακτήρα.

Στην Αρχαϊκή εποχή άρχισε η μεγάλη ανάπτυξη του ιερού, όπως δείχνουν τα χιλιάδες αφιερώματα της περιόδου, όπλα, ειδώλια, λέβητες και πολλά άλλα, ενώ τότε οικοδομήθηκαν τα πρώτα μνημειακά κτήρια: ο ναός της Ήρας, το Πρυτανείο, το Βουλευτήριο, οι θησαυροί και το πρώτο στάδιο. Η ακμή του ιερού συνεχίσθηκε και στην κλασική εποχή, όταν κτίσθηκε ο μεγαλοπρεπής ναός του Δία (470-456 π.Χ.), λουτρά, στοές, θησαυροί, βοηθητικά κτήρια, και το στάδιο, το οποίο μεταφέρθηκε ανατολικότερα των δύο αρχαϊκών, εκτός της ιεράς Άλτεως. Πολυάριθμα ήταν και τα αφιερώματα που προσέφεραν οι πιστοί. Οι χιλιάδες ανδριάντες και άλλα πολύτιμα έργα που υπήρχαν σε όλο τον ιερό χώρο της Άλτεως χάθηκαν, δεδομένου ότι το ιερό συλήθηκε αρκετές φορές κατά την αρχαιότητα, ιδιαίτερα στη Ρωμαϊκή εποχή. Κατά την Ελληνιστική εποχή συνεχίσθηκε η ανέγερση οικοδομημάτων κυρίως κοσμικού χαρακτήρα, όπως το γυμνάσιο και η παλαίστρα, και στα ρωμαϊκά χρόνια έγιναν μετασκευές στα υπάρχοντα κτήρια. Οικοδομήθηκαν επίσης θέρμες, πολυτελείς κατοικίες και το υδραγωγείο. Το ιερό λεηλατήθηκε, προκειμένου τα εξαίρετα αφιερώματα να κοσμήσουν ρωμαϊκές επαύλεις.
Η λειτουργία του συνεχίσθηκε κανονικά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια επί Μεγάλου Κωνσταντίνου. Το 393 μ.Χ. έγιναν οι τελευταίοι Ολυμπιακοί Αγώνες και λίγο αργότερα ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεοδόσιος Α΄, με διάταγμά του απαγόρευσε οριστικά την τέλεσή τους, ενώ επί Θεοδοσίου Β΄, επήλθε η οριστική καταστροφή του ιερού (426 μ.Χ.). Στα μέσα του 5ου αι. μ.Χ. επάνω στα ήδη ερειπωμένα κτίσματα αναπτύχθηκε μικρός χριστιανικός οικισμός, και το εργαστήριο του Φειδία μετατράπηκε σε παλαιοχριστιανική βασιλική. Δύο μεγάλοι σεισμοί, το 522 και 551 μ.Χ. προκάλεσαν την οριστική καταστροφή του ιερού, εφ’ όσον τότε κατέρρευσαν όσα κτήρια είχαν απομείνει όρθια, μεταξύ αυτών και ο ναός του Δία. Στους αιώνες που ακολούθησαν ο χώρος καλύφθηκε από τις πλημμύρες των ποταμών Αλφειού και Κλαδέου και από τις κατολισθήσεις του Κρονίου λόφου και η Ολυμπία πέρασε στη λησμονιά με τα ερείπια καλυμμένα από επίχωση 5-7 μέτρων. Η περιοχή ονομάσθηκε Αντίλαλος και μόλις το 1766 εντοπίσθηκε η θέση του αρχαίου ιερού.

Η πρώτη ανασκαφή στο χώρο διεξήχθη το 1829 από τη Γαλλική Επιστημονική Αποστολή στην Πελοπόννησο, με επικεφαλή το στρατηγό N. J. Maison. Τότε αποκαλύφθηκε μέρος του ναού του Δία και τμήματα των μετοπών που τον κοσμούσαν, πολλά από τα οποία μεταφέρθηκαν στο Μουσείο του Λούβρου. Η συστηματική έρευνα του ιερού άρχισε το 1875 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και με διακοπές συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Οι πιο πρόσφατες έρευνες, την τελευταία δεκαετία, έγιναν στο νοτιοδυτικό κτήριο, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Wurzburg και μέλους του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου κ. U. Sinn, και στα προϊστορικά κτήρια του ιερού, υπό τη διεύθυνση του Δρ Η. Kyrieleis, τ. Διευθυντή του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου. Σήμερα, παράλληλα με το ανασκαφικό έργο σε όλο το χώρο του αρχαίου ιερού πραγματοποιούνται έργα συντήρησης και αναστήλωσης.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας περιλαμβάνει το Ιερό του Δία, με τους ναούς και τα κτήρια που σχετίζονταν άμεσα με τη λατρεία, και διάφορα οικοδομήματα που είχαν κτιστεί γύρω από αυτό, όπως αθλητικές εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνταν για την προετοιμασία και την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων, βοηθητικά κτήρια, χρηστικά και διοικητικά, καθώς και οικοδομήματα κοσμικού χαρακτήρα. Η Άλτις, το ιερό άλσος, καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα και μέσα σε αυτή αναπτύσσεται ο πυρήνας του Ιερού, με τους ναούς.
Τηλέφωνο: +30 2624 – 22517